ترقی آنلاین:دورزدن تحریم‌های بانکی با روسیه و چین و حذف دلار تبلیغاتی است که این روزها بیشتر از همیشه از زبان مدیران اقتصادی کابینه سیزدهم شنیده می‌شود اما فعالان اتاق بازرگانی می‌گویند چین همچنان مبادلات با ایران را به‌صورت کالا به کالا انجام می‌دهد و روسیه فعلا تنها با یک بانک مبادلات محدودی با ایران انجام می‌دهد که البته آن بانک هم در واقع یک بانک ایرانی مستقر در خاک روسیه است.
چند ماه پیش علی صالح‌آبادی، رئیس کل بانک مرکزی، در یک برنامه تلویزیونی اعلام کرد که توافقاتی با روسیه انجام شده تا ارتباطات پولی و بانکی ایران با این کشور تسهیل شود. او گفته بود که علاوه بر بازگشایی نماد معاملاتی روبل و ریال در بازار متشکل ارزی، پیمان‌های پولی و بانکی دیگری نیز بین دو کشور منعقد شده که برخی از آنها شامل استفاده از پول‌های ملی در مبادلات تجاری، پرداخت‌های خرد بین شهروندان روسی و ایرانی و نحوه تبادلات مالی دو کشور است.
رئیس کل بانک مرکزی همچنین ادعا کرده بود که با چین، هند و کشورهای دیگری نیز پیمان‌ها و تفاهم‌نامه‌های پولی و بانکی دنبال می‌شود تا ارتباط مالی با این کشورها نیز تسهیل شود.به نظر می‌رسید این سخنان رئیس بانک مرکزی در پی اخبار سوییفت روسی و چینی باشد که پس از تحریم‌های روسیه به موضوع داغی برای رسانههای داخلی تبدیل شده است.
چندی پیش اعلام شد روسیه، هند و چین اعضای گروه تجاری بریکس، تصمیم دارند کانال‌های مالی خود را به هم متصل کنند و سیستم مالی بین‌المللی سوییفت را کنار بگذارند! روسیه و چین کانال خودشان برای جایگزینی سوییفت را از سال‌های 2014 و 2015 ایجاد کرده بودند، فقط قرار بود کانال مالی روسیه (SPFS) به سیستم پرداخت بین بانکی چین (CIPS) متصل شود.
هند نیز با اینکه کانال مالی داخلی ندارد، ولی ظاهرا قصد دارد به پلت‌فرم بانک مرکزی روسیه با یک سیستم خدمات داخلی که در حال ساخت است متصل شود.حالا آن‌طورکه رسانههای نزدیک به دولت می‌گویند قرار شده ایران نیز به این سیستم بپیوندد. امیدواری به این سیستم حتی تا آنجا پیش رفته که برخی از رسانههای داخلی آن را جایگزین سوییفت اروپایی برای ایران معرفی می‌کنند.
ماه گذشته محمد لاهوتی، رئیس کمیسیون تسهیل تجارت و توسعه صادرات اتاق تهران، درباره نقل و انتقالات مالی ایران از دو روش که تا اینجای کار مورد توافق با روسیه واقع شده یاد کرد.
او توضیح داد که در روش نخست، فروشنده ایرانی کالای خود را به خریدار روسی ارائه می‌کند و خریدار نیز وجه خود را در میربیزینس بانک روسیه به روبل، یورو یا دلار پرداخت می‌کند. در مقابل، صادرکننده ایرانی نیز در داخل، ریال خود را به نرخ توافقی دریافت می‌کند.
روش دیگر مبتنی بر عرضه ارزهای ملی در بانک‌های دو کشور است. در این روش صادرکننده ایرانی روبلی را که از طرف خریدار روس دریافت می‌کند، در سامانه نیما عرضه کرده و کسی که برای واردات به ایران روبل نیاز دارد، آن را خریداری می‌کند و خریدار روسی این روبل را به فروشنده روسی در کشور خود تحویل می‌دهد.
طبق اظهارات مسئولان دولتی بخشی از این توافق تاکنون اجرائی شده و بخش دیگر نیز به‌زودی اجرا می‌شود. با این حال روایت فعالان اتاق بازرگانی از آخرین وضعیت نقل‌‌وانتقال پول به چین و روسیه با ادعای مسئولان بسیار فاصله دارد.
روبل دردی از ارتباطات مالی ایران دوا نکرد
برای مثال حسین سلیمی، عضو هیئت نمایندگان اتاق ایران و رئیس انجمن سرمایه‌گذاری‌های مشترک ایران و خارجی به «شرق» می‌گوید ایران همچنان در هر نوع نقل و انتقال مالی بسیار مشکل دارد و فقط اخیرا مبادله با روسیه آن هم تنها با روبل راحت‌تر انجام می‌شود، درحالی‌که پول مورد استفاده کشور ما برای تجارت بیشتر یورو است؛ بنابراین نمی‌توان ادعا کرد که مشکل چندانی از نقل و انتقالات مالی ما حل شده، چون روبل سهم کوچکی از واردات و صادرات ما را تشکیل می‌دهد و نمی‌تواند جایگزین انتقال پول ما به سایر کشورهایی باشد که ما با آنان تجارت زیادی داریم.
او با بیان اینکه روس‌ها برای حفظ ارزش روبل با ما نیز با روبل معامله می‌کنند، عنوان می‌کند: از همکاران در اتاق شنیدم که برای جابه‌جایی روبل با مشکل زیادی مواجه نیستند هرچند هنوز لازم است تمام مجوزهای لازم از جمله مجوز خرید، سهمیه و… از دولت دریافت شود. ضمن اینکه همین انتقالات را هم با ما همه بانک‌هایشان انجام نمی‌دهند و فقط یکی، دو بانک حاضر به همکاری شده‌اند.
بانک‌های چینی با ایران همکاری نمی‌کنند
همچنین طبق اظهارات او وضعیت نقل و انتقال پول به چین هیچ تغییری نداشته و همچنان به‌صورت آزاد و خارج از سیستم بانکی چین انجام می‌شود. به این صورت که فقط ارز صادراتمان از طریق کشور واسط خرج وارداتمان می‌شود.
سلیمی می‌گوید: ما ارتباط بانک به بانک با چین نداریم، چین همچنان جزء کشورهایی است که در پی تحریم‌های غرب ارتباطش با ما را قطع کرده است و هر ارتباطی هم که خارج از شبکه بانکی باشد، برای ما ۱۰، ۱۵ درصد هزینه بالاتر دارد، چون آنها هزینه ریسکشان را به طرف مقابل که ما باشیم منتقل می‌کنند.
سلیمی همچنین توضیح می‌دهد که خبری از تسهیل ارتباطات مالی حتی با چین و روسیه هم نیست، چون اگر چنین چیزی باشد، نمی‌تواند محرمانه بماند، قطعا راه آن باز می‌شود و تجار مطلع می‌شوند. مگر اینکه قراردادها به‌صورت تهاتر باشد که از گذشته انجام می‌شد و در برابر کل رقم واردات ما ناچیز است.
ریزش ارزش سهام بانک‌های خارجی در صورت مبادله با ایران!
فریال مستوفی، رئیس کمیسیون پول و سرمایه اتاق بازرگانی تهران نیز درباره آخرین وضعیت مبادلات مالی با چین و روسیه و ادعای دولت مبنی بر تسهیل آن، به «شرق» می‌گوید: بنده به‌شخصه ارتباط مالی و معامله با روسیه ندارم، اما با چین دارم و در حال حاضر هیچ تسهیلاتی در وضعیت تبادلات مالی با چین نمی‌بینم. همچنان بانک‌های چین مثل بانک‌های کشورهای غربی رفتار می‌کنند و روابط بانکی‌شان را با ما قطع کرده‌اند، دلیلشان هم بیشتر عدم عضویت کشور ما در fatf است.
از میان تمام بانک‌های دنیا تنها بانک‌های دو کشور یعنی ایران و کره شمالی هستند که به این استاندارد بانکی نپیوسته‌اند، بنابراین گذشته از تحریم‌ها، بانک‌ها به این علت نیز با ما کار نمی‌کنند چون امکان ریزش ارزش سهامشان در صورت همکاری با ما وجود دارد. او تأکید می‌کند: تا این مسئله حل نشود همکاری رسمی بانک‌های چینی با ما دچار مشکل است.
تا جایی که من اطلاع و تجربه در کار دارم، هیچ گشایشی در معامله با این کشور ندیده‌ام. درباره روسیه هم تا زمانی که این کشور خودش درگیر تحریم‌های غرب نشده بود، وضعیت دقیقا مشابه سایر کشورها بود ولی بعد از اینکه خودش تحریم شد، ایران و روسیه به دنبال ایجاد پیمان‌های ارزی افتادند. این را که در پی این ماجرا دقیقا چقدر روابط با روسیه تسهیل شده، نمی‌دانم اما دوستانی که با روسیه معامله دارند اظهار می‌کنند که در مبادلات مالی با روسیه گرفتاری‌هایی دارند.
گسترش ارتباطات بانکی فقط در کلام!
قدیر قیافه، نایب‌رئیس اتاق مشترک ایران و روسیه، درباره وضعیت ارتباط مالی با روسیه، به «شرق» می‌گوید: در یک سال اخیر ارتباطات تجاری با روسیه 50 درصد بیشتر شده است. روس‌ها تغییر جهت داده‌اند، چون بسیاری از نیازهایشان را دیگر نمی‌توانند از مبادی دیگری تهیه کنند. نقل و انتقال مالی ایران و روسیه فعلا از طریق سپام ایران یا سامانه پیام‌رسان مالی الکترونیکی در حال انجام است و بانک واسط بانک میربیزنس مسکو است، در واقع بانکی است که صددرصد سرمایه‌گذارانش ایرانی هستند، ولی با مقررات بانکی روسیه اداره می‌شود اما این اتفاق هم رخداد جدیدی نیست و اگر کار جدیدی انجام شده لابد من خبر ندارم!
البته او در ادامه اظهار می‌کند که ارتباط بانکی ایران و روسیه کمی تسهیل شده و علاوه بر میربیزنس، بانک‌هایی مثل اسبربانک هم قبول همکاری کرده‌اند و برخی بانک‌هایی که از قدیم با ایران همکاری داشته‌اند نیز مثل بانک RFK قرار است همکاری‌شان را با ایران ادامه دهند. با این حال این مسائل هنوز پیش نرفته و قرار است در آینده عملی شود.
روسیه بهای رابطه با ایران را نمی‌دهد
طبق اظهارات قیافه، روسیه تا پیش از تحریم‌های خودش فقط در سطحی با ایران همکاری می‌کرد که به روابط خودش با سایر کشورها لطمه وارد نشود، چراکه بانک‌های بزرگ روسی عمدتا بانک‌هایی هستند که در اروپا و آمریکا فعالیت می‌کردند و با این کشورها ارتباطات مالی بسیار زیادی داشتند و با توجه به میزان کم مبادلات تجاری با ما، بانک‌های بزرگشان را درگیر کار با ایران نمی‌کردند.
حتی حالا هم روسیه در ارتباط مالی‌اش با ایران تحت تأثیر اف‌ای‌تی‌اف و قوانینش است تا از تحریم‌ها آسیب بیشتری نبیند.او ادامه می‌دهد: همان زمان که ایران از حالت تعلیق درآمد و وارد لیست سیاه شد، برخی بانک‌های روس مثل اسبربانک دیگر حاضر به همکاری با ایران به طور مستقیم نشدند، حتی به‌طور غیرمستقیم هم اگر پول دریافتی، مصرفی جز غذا و دارو داشت، از دریافتش سر باز می‌زدند. حتی اگر امروز هم برجام امضا شود تا زمانی که به اف‌ای‌تی‌اف نپیوندیم، محدودیت‌های بانکی برای ما پابرجاست و تأثیری در شرایط مالی ما نخواهد داشت.
*مهفام سلیمان‌بیگی
